Regie: Ridley Scott
Als je de achtergrondinformatie wil overslaan en alleen over de film zelf wil lezen, klik hier.
In 1991 brak in Somalië een burgeroorlog uit doordat dictator Barre, die 1990 al naar Nigeria was gevlucht, zijn troepen (de Rode Baretten die nog wel in Somalië zaten) in de aanval liet gaan tegen verzetsgroepen. De burgeroorlog veroorzaakte een grote hongersnood. In 1992 vonden er al 300.000 burgers de hongerdood, omdat krijgsheren voedsel als machtsmiddel gebruikten. Vijf miljoen andere burgers liepen hetzelfde risico, dus de VN en de OAE (Organisatie van Afrikaanse Eenheid) besloten te interveniëren en voedselhulp te bieden door middel van operaties onder de naam UNOSOM (United Nations Operation in Somalia). Er werd ook een staakt-het-vuren bereikt met behulp van de VN, maar die bleek lastig te handhaven: verschillende partijen hielden zich niet aan de wapenstilstand, waaronder generaal Mohamed Farrah Aidid (die ooit adviseur van Barre was geweest) en de zittende president Ali Mahdi Muhammad, waardoor ook de humanitaire hulp werd gedwarsboomd en hulpverleners gevaar liepen. Generaal Aidid eiste zelfs de terugtrekking van de hulptroepen.
Eind 1992 bood de VS aan om een internationale strijdkracht samen te stellen ter beveiliging van de humanitaire hulptroepen van de VN. Dit aanbod werd goedgekeurd door de Veiligheidsraad, en de United Task Force (UNITAF), bestaande uit troepen uit 24 landen waarvan de meerderheid van uit VS, was een feit. De UNITAF kreeg toestemming om alle middelen, die ze nodig achtten om de hulpverlening veilig te stellen, in te zetten.
Na aanhoudende aanvallen op de VN-troepen door generaal Aidid werd er door UNITAF een arrestatiebevel tegen hem en zijn luitenanten uitgevaardigd. De operatie kreeg de naam Operation Gothic Serpent.*
Op 3 oktober 1993 trokken UNITAF-troepen, op dat moment onder de naam Task Force Ranger, te voet en per helikopter naar Black Sea, een wijk in Mogadishu (de hoofdstad van Somalië), om twee luitenanten van generaal Aidid op te pakken. Dat lukte, maar op de terugweg naar de basis begonnen de problemen zich op te stapelen – met als gevolg de Slag om Mogadishu, waar het boek Black Hawk Down: A Story of Modern War door Mark Bowden dat in 1999 werd gepubliceerd, en uiteindelijk deze film op is gebaseerd. Tijdens de operatie wordt een van de Black Hawks in de wijk neergehaald, maar er zijn overlevenden dus moet de crashsite veilig gesteld worden, zodat ze daar weggehaald kunnen worden. Omdat er geen tegenstand werd verwacht is er geen plan B en staat er niets paraat, dus de manschappen die er nog zijn doen wat ze kunnen om zich een weg terug te vechten naar de crashsite. Als er nóg een Black Hawk wordt neergehaald is de shitstorm compleet en de weerstand door de Somali’s wordt steeds groter. Uiteindelijk breken er zware gevechten uit. Een operatie waar 90 minuten voor was uitgetrokken zou uiteindelijk 17 lange uren duren, met als resultaat rond de 20 doden aan de UNITAF-kant en naar schatting tussen de honderden en meer dan duizend doden aan de Somalische kant.
Vóór alles: Black Hawk Down is een solide, bloedspannende en aangrijpende (oorlogs)film. De soundtrack (een combinatie van bestaande nummers en score gecomponeerd door Hans Zimmer) is geweldig, het acteerwerk is (bijna) overal top, de cast is (bijna) overal perfect. Er is aandacht voor karakterontwikkeling, er zijn duidelijke personages, het camerawerk is – zeker tijdens de gevechten – indrukwekkend te noemen.
Het enige waar ik niet helemaal gelukkig mee was is het perspectief dat je als kijker voorgeschoteld krijgt. Omdat je niet met één personage meekijkt maar met alle personages lukt het niet meteen om er goed in te komen, je blijft toeschouwer. Verder had ik wat moeite met de stereotypes. De Somaliërs, zeker de kopstukken, zijn eendimensionaal, bijna karikaturale slechteriken en de (voornamelijk Amerikaanse) militairen cliché: kauwgumkauwende stoere cowboys. Hoewel in de dialogen soms een poging wordt gedaan de zaak van meerdere kanten te bekijken of zelfs een kritische noot mee te geven eindigen ze allemaal toch in het voordeel van de Amerikanen. Ook de heldenverering en de romantisering van het militaire leven, die zo bij de Amerikaanse cultuur horen, liggen als een dikke glazuurlaag over de hele film.
Ik schreef eerder al dat de cast bijna perfect is. De cast is star-ridden met topacteurs als Josh Hartnett, Ewan McGregor, Eric Bana, Kim Coates, Ron Eldard, Nikolaj Coster-Waldau, Tom Hardy, en een hele jonge Orlando Bloom (die in hetzelfde jaar doorbrak met The Lord of the Rings). Hollywoods favorite enfant terrible Tom Sizemore kan natuurlijk niet ontbreken in een oorlogsfilm**. De ‘bijna’ slaat vooral op de oorspronkelijk Britse acteur Jason Isaacs (commandant Steele) die totaal niet overtuigt als ijzervreter. Gelukkig is daar (de helaas overleden) Sam Shepard als generaal-majoor Garrison die Isaacs’ tekort ruimschoots compenseert.
Al met al een prima film die de adrenaline door je aderen jaagt – als je je maatschappijkritische bril maar even afzet.
Artikel: Feit en fictie in de film Black Hawk Down
Schrijver Abdulaziz Ali Ibrahim werkte voor de VN en was ooggetuige omdat hij op 600 meter afstand van de eerste crashsite woonde. Bekijk zijn interview op de website van de BBC.
*) Ik heb geprobeerd de gebeurtenissen in Somalië voorafgaand aan de Slag om Mogadishu zo goed mogelijk samen te vatten – geen sinecure. Mochten er toch onjuistheden in staan laat het me dan weten via het contactformulier, dan pas ik het aan.
**) Een greep uit oorlogsfilms met Tom Sizemore: Saving Private Ryan, Born on the Fourth of July, USS Indianapolis: Men Of Courage, Pearl Harbor, Company of Heroes, Flight of the Intruder, Seal Team Eight: Behind Enemy Lines, Beyond Valkyrie: Dawn of the Fourth Reich.
